भारतीय अंतराळ संशोधन संस्था (ISRO) अंतराळ तंत्रज्ञानामध्ये लक्षणीय प्रगती करत आहे, आणि पुष्पक, पुन्हा वापरता येण्याजोगे प्रक्षेपण वाहन विकसित करणे ही त्यांच्या उल्लेखनीय कामगिरींपैकी एक आहे. चला तपशीलांचा शोध घेऊया:
१. पुष्पकांचे भविष्यवेधी धोरण
- अंतराळातील प्रवेशाचे लोकशाहीकरण: पुष्पक मोहिमेचे उद्दिष्ट प्रक्षेपण खर्चात लक्षणीय घट करून अवकाशातील प्रवेशाचे लोकशाहीकरण करणे आहे. सध्या, अंतराळात एक किलोग्रॅम पेलोड पाठवण्याची किंमत $12,000 ते $15,000 च्या दरम्यान असू शकते. ही किंमत $500 – $1,000 प्रति किलोग्रॅम पर्यंत खाली आणण्याचे ध्येय आहे.
२. मुख्य फोकस क्षेत्र
RLV कार्यक्रम तीन गंभीर क्षेत्रांवर लक्ष केंद्रित करतो:
अ. शक्तिशाली इंजिन
- स्क्रॅमजेट इंजिन: पारंपारिक इंजिनच्या विपरीत, स्क्रॅमजेट इंजिन येणारी हवा संकुचित करण्यासाठी वाहनाच्या उच्च गतीचा वापर करते, जड ऑक्सिडायझरची गरज दूर करते. हे लिफ्टऑफ वस्तुमान आणि खर्च दोन्ही कमी करते.
ब. पुन्हा-प्रवेश करण्याची चाचणी
- पुन्हा प्रवेश उष्णता व्यवस्थापन: पृथ्वीच्या घनदाट वातावरणात पुन्हा प्रवेश करणे आव्हाने उभी करतात. हायपरसॉनिक प्रवासादरम्यान निर्माण होणाऱ्या तीव्र उष्णतेपासून पुष्पक टिकून राहते याची खात्री करण्यासाठी इस्रो उष्णता-प्रतिरोधक सामग्री आणि री-एंट्री प्रोफाइलची चाचणी करत आहे.
c. सुरक्षित लँडिंग
- स्वायत्त लँडिंग: पुष्पक लँडिंग दरम्यान स्वायत्तपणे ऑपरेट करण्यासाठी डिझाइन केलेले आहे. तिन्ही गीअर्सवर सुरक्षितपणे उतरणे महत्त्वाचे आहे. नुकत्याच झालेल्या RLV लँडिंग प्रयोगाने (LEX-02) पुष्पकची स्वायत्त लँडिंग क्षमता ऑफ-नाममात्र प्रारंभिक परिस्थितींमधून प्रदर्शित केली.
३. LEX-02 मिशन
- २२ मार्च २०२४ रोजी, इस्रोने पुष्पक सोबत लँडिंगचा दुसरा प्रयोग यशस्वीपणे केला. पंख असलेले वाहन भारतीय वायुसेनेच्या चिनूक हेलिकॉप्टरने उचलले आणि 4.5 किमी उंचीवरून सोडले. ते स्वायत्तपणे धावपट्टीपर्यंत पोहोचले, क्रॉस-रेंजसाठी दुरुस्त केले आणि त्याचे ब्रेक पॅराशूट, लँडिंग गियर ब्रेक आणि नोज व्हील स्टीयरिंग सिस्टम वापरून अचूकपणे उतरले.
४. सहकार्याचे प्रयत्न
- या मिशनच्या यशामध्ये भारतीय हवाई दल, ADE, ADRDE आणि CEMILAC यासह विविध एजन्सींचे सहकार्य समाविष्ट होते. संघाच्या निर्दोष अंमलबजावणीने नेव्हिगेशन, कंट्रोल सिस्टीम आणि लँडिंग गियरमधील स्वदेशी विकसित तंत्रज्ञानाचे प्रदर्शन केले.
५. निष्कर्ष
इस्रोचे पुष्पक किफायतशीर आणि शाश्वत अंतराळात प्रवेश मिळवण्याच्या दिशेने एक महत्त्वपूर्ण झेप दर्शवते. कार्यक्रम चालू असताना, आम्ही एरोस्पेस अभियांत्रिकीमध्ये आणखी प्रगती आणि अवकाश संशोधनासाठी उज्वल भविष्याची अपेक्षा करू शकतो. 🚀🌌