“टर्न अँड टॉक” ही शैक्षणिक क्षेत्रातील एक लोकप्रिय पद्धत आहे जी विद्यार्थ्यांचा सहभाग वाढवण्यासाठी आणि त्यांचे शिकणे अधिक सक्रिय करण्यासाठी वापरली जाते. या पद्धतीमध्ये विद्यार्थ्यांना जोडीने विशिष्ट विषय, प्रश्न किंवा संकल्पना चर्चेसाठी दिल्या जातात, ज्या ठराविक वेळेत चर्चा केल्या जातात. या पद्धतीमुळे विद्यार्थी संवाद साधायला शिकतात, विचारांची देवाणघेवाण करतात, आणि सहकार्याने शिकण्याचा अनुभव घेतात.
टर्न अँड टॉक म्हणजे काय?
“टर्न अँड टॉक” ही एक सोपी, पण प्रभावी शिक्षण पद्धत आहे जिथे विद्यार्थ्यांना जोडीने चर्चेसाठी दिले जाते. या पद्धतीमुळे मुलांना त्यांचे विचार शब्दांत व्यक्त करता येतात, एकमेकांकडून नवीन गोष्टी शिकता येतात, आणि त्यांचे गैरसमज दूर करण्याची संधी मिळते. हे फक्त विषय शिकण्यासाठी नाही तर संवादकौशल्य (communication skills) वाढवण्यासाठीही खूप फायदेशीर आहे.
टर्न अँड टॉक वर्गात कसं वापरायचं?
तुमच्या वर्गात “टर्न अँड टॉक” प्रभावीरीत्या लागू करण्यासाठी, खालील टिप्स तुमच्यासाठी उपयोगी पडतील:
१. चर्चा निरीक्षण करा आणि मदत करा
चर्चा सुरू असताना शिक्षकांनी वर्गात फिरून विद्यार्थ्यांची निरीक्षण करणे महत्त्वाचे आहे. यामुळे हे कळते की विद्यार्थी चर्चेत लक्ष देत आहेत की नाही, आणि त्यांच्याकडे असलेले गैरसमज त्वरित स्पष्ट करता येतात. जर कोणत्या जोडप्याला अडचण वाटली तर शिक्षकांनी त्यांना योग्य मार्गदर्शन द्यावे.
२. चर्चा संपल्यानंतर शेअरिंग सत्र घ्या
चर्चा झाल्यावर पूर्ण वर्गाला एकत्र आणून ‘डेब्रीफिंग’ किंवा सामायिकरण सत्र घ्या. यात प्रत्येक जोडीला त्यांचे विचार सगळ्यांसमोर मांडायला सांगा. यामुळे केवळ विशिष्ट विषय चांगला समजतोच, पण विद्यार्थ्यांना एकमेकांचे विचार जाणून घेण्याची संधीही मिळते.
३. वाक्य सुरू करण्यासाठी उदाहरण द्या
काही विद्यार्थ्यांना त्यांचे विचार स्पष्ट करणे कठीण वाटू शकते. अशा वेळी “एक महत्त्वाचा मुद्दा असा आहे की…”, “माझ्या मते…” अशा प्रकारच्या वाक्य-उदाहरणांची (sentence starters) मदत द्या. यामुळे त्यांना योग्य प्रकारे बोलायला प्रोत्साहन मिळते आणि त्यांचा सहभाग वाढतो.
४. स्पष्ट नियम आणि अपेक्षा सांगा
टर्न अँड टॉक सुरू करण्यापूर्वी विद्यार्थ्यांना या उपक्रमाचे नियम आणि उद्दिष्टे स्पष्ट करून सांगा. यामध्ये सक्रियपणे ऐकणे, विनम्रपणे बोलणे आणि चर्चेवर लक्ष केंद्रित करणे यावर भर द्या. यामुळे वर्गातील वातावरण अधिक सुसंवादी व उत्पादक होईल.
५. विविध प्रकारचे प्रश्न द्या
विद्यार्थ्यांचा रस वाढवण्यासाठी, त्यांच्या वेगवेगळ्या शिकण्याच्या पद्धतीनुसार प्रश्न तयार करा. कधी साधे विचार विचारायचे तर कधी कल्पकतेला चालना देणारे प्रश्न द्या. विविध प्रकारचे प्रश्न दिल्याने सर्व विद्यार्थ्यांना विषयात रस राहतो.
६. दृश्य (व्हिज्युअल) साधनांचा वापर करा
काही विद्यार्थ्यांना दृश्य गोष्टी जास्त लवकर समजतात. त्यामुळे चर्चा विषयासंबंधी चार्ट, आकृत्या किंवा चित्रांचा वापर केल्यास त्यांना अधिक चांगल्या प्रकारे विषय समजतो. यामुळे त्यांचा सहभागही वाढतो.
७. वेळेची मर्यादा ठेवा
चर्चेसाठी ठराविक वेळ ठेवा. यामुळे चर्चा अधिक लक्ष केंद्रित आणि नियोजित पद्धतीने होते. वेळेच्या मर्यादेमुळे शिक्षकांना इतर उपक्रमांसाठीही वेळ देता येतो आणि विद्यार्थ्यांची उत्सुकता टिकून राहते.
टर्न अँड टॉक पद्धतीचे फायदे
- सक्रिय सहभाग: ही पद्धत विद्यार्थ्यांना शिक्षणात सक्रिय बनवते आणि त्यांचा विषयात रस वाढवते.
- सहकार्याने शिकणे: एकमेकांसोबत चर्चा करून विद्यार्थी वेगवेगळ्या दृष्टिकोनातून शिकतात.
- संवाद कौशल्य सुधारते: विद्यार्थ्यांना आपले विचार स्पष्ट आणि आत्मविश्वासाने मांडता येतात.
- गैरसमज दूर होतात: चर्चा करताना गैरसमज कळतात आणि त्यावर योग्य मार्गदर्शन मिळते.
- गंभीर विचार करायला शिकते: विचारांची देवाणघेवाण केल्याने विद्यार्थ्यांचे विचार करण्याचे कौशल्य विकसित होते.
शेवटचा विचार
टर्न अँड टॉक ही पद्धत खूप सोपी आहे पण ती शैक्षणिकदृष्ट्या खूप प्रभावी ठरते. जर वर दिलेल्या टिप्स अनुसरल्या, तर ही पद्धत तुमच्या वर्गात नवीन ऊर्जा आणि सर्जनशीलता घेऊन येईल. यामुळे केवळ अभ्यास अधिक चांगल्या प्रकारे समजतोच, पण विद्यार्थ्यांमध्ये सहकार्याची भावना आणि संवाद कौशल्यही वाढते.
तुमच्या वर्गासाठी “टर्न अँड टॉक” उपक्रम एक उत्कृष्ट अनुभव बनवा आणि विद्यार्थ्यांना अधिक आत्मविश्वासाने शिकण्यासाठी प्रोत्साहित करा!