अमृता देवी बिष्णोई यांचे नाव भारतातील पर्यावरण चळवळीच्या इतिहासात सुवर्ण अक्षरांनी कोरलेले आहे. त्यांचे जीवन आणि त्यांच्या त्यागाची कथा, पर्यावरण संरक्षणाच्या महत्त्वाची जाणीव करून देणारी आहे.
प्रारंभिक जीवन
अमृता देवी यांचा जन्म 17 वी शतकात राजस्थानच्या खेजडली गावात झाला होता. त्या बिश्नोई समाजातील होत्या. बिश्नोई समाज हा पर्यावरणपूजक समाज म्हणून ओळखला जातो. त्यांच्या धर्मात वृक्षांची पूजा करणे आणि त्यांचे संरक्षण करणे हे धार्मिक कर्तव्य मानले जाते.
खेजडी वृक्षांचे रक्षण
1730 च्या सुमारास, जोधपुरच्या राजाच्या आदेशानुसार, किल्ल्याची दुरुस्तीसाठी लाकूड कापण्यासाठी शिकारी खेजडली गावात आले. गावातील बिश्नोई समाजाने या वृक्षतोडीला विरोध केला. अमृता देवी यांनी स्वतःहून पुढे येऊन वृक्षांना मिठी मारली आणि त्यांचे रक्षण करण्याचा निर्णय घेतला. त्यांनी गावातील इतर महिलांनाही या कृतीत सहभागी होण्याचे आवाहन केले. त्यांच्या या बलिदानामुळे 363 बिश्नोईंनी आपले प्राण त्याग केले.
अमृता देवींचे बलिदान आणि त्याचे परिणाम
अमृता देवींचे बलिदान हे केवळ एक व्यक्तिगत बलिदान नव्हते, तर संपूर्ण पर्यावरण चळवळीसाठी एक प्रेरणा ठरले. त्यांच्या या कृतीमुळे राजाने वृक्षतोड थांबवली आणि बिश्नोई समाजाची पर्यावरण संरक्षणाची भावना जगासमोर आली.
अमृता देवींच्या या बलिदानानंतर, भारतात पर्यावरण चळवळीला मोठी चालना मिळाली. सुंदरलाल बहुगुणा यांसारख्या पर्यावरणवाद्यांनी अमृता देवींच्या विचारांना अनुसरूनच चिपको आंदोलन उभारले.
अमृता देवींचे वारसा
आजही अमृता देवी यांना भारतातील पर्यावरण चळवळीची जननी म्हणून ओळखले जाते. त्यांचे बलिदान पर्यावरण संरक्षणाच्या महत्त्वाची जाणीव करून देणारे आहे. त्यांच्या या त्यागाचा स्मरणार्थ, खेजडली गावात दरवर्षी अमृता देवी बिश्नोईंची जयंती साजरी केली जाते.
निष्कर्ष
अमृता देवी बिष्णोई यांचे जीवन आणि त्यांचे बलिदान, मानव आणि निसर्गाच्या नातेसंबंधाचे एक प्रतीक आहे. त्यांच्या कार्याने पर्यावरण संरक्षणाच्या दिशेने एक नवी चळवळ उभी केली. आजही आपल्याला अमृता देवींच्या विचारांना अनुसरून पर्यावरण संरक्षणासाठी प्रयत्न करणे आवश्यक आहे.
अमृता देवींचे जीवन आपल्याला शिकवते की, निसर्ग आपला मित्र आहे आणि त्याचे संरक्षण करणे आपले कर्तव्य आहे.
तुम्हाला हा लेख कसा वाटला? तुमच्याकडे अमृता देवींबद्दल अन्य काही माहिती असेल तर नक्की सांगा.
तुम्हाला पर्यावरणाबद्दल अधिक जाणून घ्यायचे असेल तर खालील विषयांवर शोध घेऊ शकता.